Zaburzenia czynności ruchowej dróg żółciowych – rodzaje i objawy

Dyskinezy dróg żółciowych to zbiorcze określenie dla różnego rodzaju zaburzeń motoryki pęcherzyka i dróg wyprowadzających żółć, które nie mają określonej konkretnej przyczyny organicznej (1, 2). Jakie są objawy dyskinez dróg żółciowych? Z czego prawdopodobnie wynikają zaburzenia czynności ruchowej dróg żółciowych?
 
Produkcja i wydzielanie żółci jest złożonym procesem. Uczestniczy w nim wiele struktur w obrębie wątroby, dróg i pęcherzyka żółciowego i jelita, regulowane jest nerwowo i hormonalnie. Choroby związane z zaburzeniami wydzielania żółci przez drogi żółciowe to m.in.: kamica żółciowa, ostre i przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego – zaangażowane w nie są przede wszystkim drogi żółciowe. Objawy tych schorzeń są albo bardzo charakterystyczne (np. kolka żółciowa) lub bardzo ogólne i niespecyficzne (gorączka, wymioty, nudności, wzdęcia) (2). Oprócz chorób o podłożu organicznym wyróżnia się szereg dolegliwości związanych z zaburzeniami motoryki dróg żółciowych – określa się je zbiorczo jako dyskinezy dróg żółciowych (1, 2).
 

Dyskineza dróg żółciowych – jak się ją definiuje?

 
Terminem tym opisuje się wszystkie zaburzenia motoryki pomiędzy poszczególnymi elementami dróg żółciowych, polega na nadmiernym lub niedostatecznym obkurczaniu się pęcherzyka żółciowego. Dyskinezy dróg żółciowych to zaburzenia czynności ruchowej dróg żółciowych, które nie są związane z żadnymi zmianami w organizmie, czyli nie mają żadnego organicznego podłoża (1, 2). Zdiagnozowanie dyskinezy dróg żółciowych jest trudne, a rozpoznanie stawia się dopiero po wykluczeniu innych schorzeń dróg żółciowych i po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki. Ten zespół objawów najczęściej dotyczy kobiet w wieku od 30 do 50 lat, wśród pacjentów z chorobami dróg żółciowych pojawia się średnio 5 lat po cholecystektomii (operacyjnym usunięciu pęcherzyka żółciowego) (1, 2).

Przyczyny dyskinez dróg żółciowych są niejasne. Przyjmuje się twierdzenie, że objawy dyskinez mogą być konsekwencją m.in.: chorób mięśni, zaburzeń układu nerwowego, stanów zapalnych, otyłości, cukrzycy czy hiperlipidemii. Mogą mieć także związek z ciążą, zaburzeniem gospodarki hormonalnej lub być efektem działania leków. Dyskinezy mogą się także pojawić po operacji wycięcia pęcherzyka żółciowego (cholecystektomii) (1, 2).
 

Jakie są rodzaje dyskinez dróg żółciowych?

 
Dyskinezy dróg żółciowych możemy podzielić na dysfunkcję pęcherzyka żółciowego i dysfunkcję zwieracza Oddiego. Ponadto mówi się o dyskinezie hiperkinetycznej, która najczęściej występuje u młodych osób i polega na podwyższonej aktywności skurczowej dróg żółciowych. Jej przeciwieństwem jest dyskineza hipokinetyczna – tym terminem określa się obniżoną aktywność skurczową w obrębie dróg żółciowych. Ten rodzaj schorzenia pojawia się u osób po 40. roku życia lub u pacjentów z labilnym układem nerwowym (1).
 

Dyskinezy dróg żółciowych – objawy

 
Główne objawy dyskinez dróg żółciowych to przede wszystkim napady ostrego bólu w nadbrzuszu i w prawym podżebrzu. Ból może promieniować do okolicy międzyłopatkowej. Wśród innych symptomów wyróżnia się: uczucie pełności i ucisku w nadbrzuszu, odbijania i wzdęcia. Chory skarży się na złą tolerancję posiłków smażonych i tłustych potraw, senność, zmęczenie i uczucie goryczy w ustach po przebudzeniu (1, 2).
 

Dysfunkcja pęcherzyka żółciowego i zwieracza Oddiego – objawy

 
Podstawowym objawem dysfunkcji pęcherzyka żółciowego jest nawracający, napadowy, silny ból brzucha w prawym podżebrzu lub w okolicy nadbrzusza, promieniujący do prawej łopatki. Ból zwykle trwa około 2-3 godzin i tylko nieznacznie reaguje na leki przeciwbólowe. Ból pojawia się zwykle po spożyciu tłustego posiłku, mogą mu towarzyszyć nudności i wymioty (1).

Zwieracz Oddiego to miejsce, w którym do jelita (dwunastnicy) uchodzą przewody wyprowadzające soki trawienne (produkowane przez trzustkę) i żółć (produkowaną w wątrobie, tymczasowo magazynową w pęcherzyku, wyprowadzają przewodami żółciowymi). Zwieracz Oddiego to mięsień, którego kurczenie się lub rozkurczanie reguluje odpływ ze wspomnianych przewodów. Dysfunkcja w obrębie zwieracza Oddiego (DZO lub SOD) to zaburzenia jego funkcji lub struktury, w wyniku których pojawiają się nieprawidłowości wypływu soku trzustkowego i żółci do jelita (1, 3).

Objawy dysfunkcji zwieracza Oddiego są podobne do dyskinezy pęcherzyka żółciowego. Pojawia się ciągły lub napadowy ból zlokalizowany w całej górnej części brzucha. Dolegliwości bólowe mogą ograniczać się do prawej strony i trwają zwykle od pół godziny do kilku godzin. Ból może promieniować do barku lub pleców i ma nasilenie od średniego do silnego. Mogą pojawić się także nudności i wymioty. Ból nie występuje codziennie, ale ma charakter nawracający (3).

1. Sobol E, Muszyński J. Dyskinezy dróg żółciowych. Przewodnik Lekarza 2005;3:98-106.
2. 2. Nowakowska-Duława E, Nowak A. Postępy w diagnostyce i leczeniu chorób dróg żółciowych. Dostęp online: http://www.czytelniamedyczna.pl/2868,postepy-w-diagnostyce-i-leczeniu-chorob-drog-zolciowych.html Data dostępu: 16.03.2017
3. 3. Małecka-Panas E. Dysfunkcja zwieracza Oddiego. Dostęp online: http://gastrologia.mp.pl/choroby/pecherzyk/65531,dysfunkcja-zwieracza-oddiego. Data dostępu: 16.03.2017