Przewlekłe zapalenie trzustki – przyczyny, objawy, leczenie

Choroby zapalne trzustki to jedna z najczęstszych grup chorób gruczołów układu pokarmowego. Wyróżniamy ostre oraz przewlekłe zapalenie trzustki. Ta druga jednostka jest przewlekłym procesem zapalnym, który powoduje nieodwracalne i stale postępujące zmiany z budowie trzustki, w ostateczności doprowadzające do niewydolności narządu. [1]

Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki

Częstość przewlekłego zapalenia trzustki w populacji polskiej waha się w graniach 0,04-5%. Zachorowalność szacuje się na 5-10 nowych zachorowań na 100000 osób. [1] Częściej chorują mężczyźni, zazwyczaj powyżej 40. roku życia.

Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki nie są do końca poznane. Wiadomo jednak, że jest to choroba o wieloczynnikowej etiologii. Wśród czynników ryzyka wymienia się zarówno składową związaną z predyspozycjami genetycznymi, czynnikami środowiskowymi oraz stylem życia. Celem klasyfikacji ryzyka zachorowania lekarze oraz naukowcy korzystają z systemu TIGAR-O [2]. Sama nazwa systemu wywodzi się od pierwszych liter czynników, które w największym stopniu wpływają na rozwój procesu zapalnego w trzustce.

T – czynniki toksyczne – wśród nich największą rolę pełni alkohol. Jest to główna przyczyna zachorowań w Polsce, odpowiedzialna za około 65% przypadków. [1]

I – idiopatyczne – o idiopatycznym zapaleniu trzustki mówimy w sytuacjach, gdy nie jesteśmy w stanie uchwycić czynnika wywołującego chorobę. Przyczyny idiopatyczne odpowiadają za około 20% przypadków przewlekłego zapalenia trzustki.

G – genetyczne – rzadka przyczyna, wśród której największe znaczenie ma mutacja genu PRSS1 [1] oraz genu CFTR odpowiedzialnego za rozwój mukowiscydozy.

A – autoimmunologiczne – czynnik autoimmunologiczny dotyczy pacjentów chorujących na choroby z autoagresji, takie jak na przykład zespół Sjögrena czy nieswoiste zapalenia jelit.

R – nawracające (z ang. reccurence) – oznaczają nawrót choroby zapalnej (pod postacią przewlekłego zapalenia trzustki) po przebyciu ostrego zapalenia.

O – zwężające (z ang. obstructive) – choroby związane z uszkodzeniem przewodów trzustkowych lub żółciowych wspólnych (np. kamica pęcherzyka), które zwiększają ryzyko zachorowania na przewlekłe zapalenie trzustki.

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki

Dolegliwości w przebiegu przewlekłego zapalenia trzustki obejmują przede wszystkim silne bóle brzucha, a w okresie późniejszym również niewydolność trzustki (zarówno wewnątrz- jak i zewnątrzwydzielniczą). Ze względu na częstą etiologię alkoholową, zwykle towarzyszy temu choroba alkoholowa, w przebiegu której dochodzi do rozwoju stłuszczenia czy marskości wątroby, niedożywienia i niedokrwistości. Bóle brzucha występują najczęściej w okolicy nadbrzusza, niekiedy promieniują do pleców. Objawy przybierają na sile po posiłkach, głównie bogatych w tłuszcze. Ponadto występują wzdęcia, wymioty oraz biegunka. W zaawansowanej postaci przewlekłego zapalenia trzustki występują objawy związane z zaburzeniem gospodarki węglowodanowej organizmu. Ze względu na niedobory insuliny może dojść do rozwoju cukrzycy. [1]

Pacjenci często pytają, jak rozpoznać przewlekłe zapalenie trzustki. Poza wspomnianymi wyżej objawami niezwykle istotną rolę pełni diagnostyka z wykorzystaniem badań laboratoryjnych (amylaza i lipaza w surowicy – chociaż często są w normie) i obrazowych (tomografia komputerowa brzucha). [1]

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki

Podstawowym zaleceniem w przypadku leczenia przewlekłego zapalenia trzustki jest unikanie kontaktu z czynnikami ryzyka. Mowa tu o toksycznych przyczynach rozwoju choroby, takich jak spożywanie alkoholu. Niemniej istotne jest stosowanie odpowiedniej, zbilansowanej diety. Dieta w przypadku stanów zapalnych trzustki powinna zawierać małe ilości tłuszczów i opierać się na składnikach lekkostrawnych. W leczeniu żywieniowym stosuje się suplementację enzymów trzustkowych, co ułatwia trawienie i ogranicza częstość dolegliwości ze strony tego układu.[1]

[1] Pod red. Gajewski P., Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2012, s: 982-988

[2] Olakowski M. Chirurgia trzustki – postępy 2006 http://www.mp.pl/artykuly/32693,chirurgia-trzustki-postepy-2006 data dostępu: 07.07.2017