Diagnostyka chorób trzustki i dróg żółciowych
Najczęstsze choroby trzustki i dróg żółciowych są schorzeniami, które wiążą się albo z dużymi dolegliwościami bólowymi, albo powolnym i utajonym przebiegiem. Każdy z tych stanów klinicznych wymaga jednak pewnej i dokładniej diagnostyki, która pozwoli na jak najszybsze wyeliminowanie choroby lub uniknięcie rozwoju poważnych powikłań.
Dokładny wywiad lekarski
Pierwszym (wielu lekarzy twierdzi, że najważniejszym) etapem diagnostyki w ogóle, w tym chorób trzustki i dróg żółciowych, jest zebranie przez lekarza dokładnego wywiadu podmiotowego. Oznacza to, że pacjent w trakcie rozmowy ze specjalistą odpowiada na wszystkie pytania lekarza oraz podaje objawy, które w największym stopniu go niepokoją. To z kolei pozwala na zebranie informacji, które bardzo często jednoznacznie wskazują na chorobę, w kierunku której należy prowadzić diagnostykę. Mogą to być np. objawy chorej trzustki zwykle opisywane przez pacjentów w taki sam sposób – jako dolegliwości bólowe w nadbrzuszu, nasilające się po spożyciu tłustych pokarmów czy tzw. tłuszczowe stolce. Duże znaczenie ma również ocena ogólna pacjenta. Choroby trzustki zwykle dotyczą osób po 40. roku życia, częściej mężczyzn, w szczególności nadużywających alkoholu. Z kolei na rozwój chorób dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego w większym stopniu narażone są kobiety w wieku rozrodczym, zwykle po 30. roku życia i z nadwagą lub otyłością. [1][2]
Badania laboratoryjne
Jednym z podstawowych badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób trzustki jest pomiar stężenia enzymów trzustkowych:
– lipaza we krwi – pomiar tego enzymu trzustkowego cechuje się największą swoistością i czułością w diagnostyce ostrego zapalenia trzustki;
– amylaza we krwi i moczu – podwyższone stężenie amylazy świadczy, podobnie jak lipazy, o toczących się stanach zapalnych trzustki. Aktywność amylazy po upływie 72h często wraca jednak do normy mimo trwania choroby, co skutkuje zmniejszeniem znaczenia tego badania w diagnostyce chorób trzustki.
Do innych, mniej swoistych badań laboratoryjnych wykorzystywanych w diagnozowaniu chorób trzustki i dróg żółciowych należą na przykład:
– wskaźniki zapalne – mowa tutaj o leukocytozie widocznej w morfologii krwi obwodowej czy podwyższonym stężeniu białka C-reaktywnego (CRP) czy OB,
– zwiększone stężenie mocznika w surowicy,
– biochemiczne wskaźniki uszkodzenia wątroby – podwyższone poziomy enzymów wątrobowych AlAT i AspAT. [3]
USG jamy brzusznej
Badanie USG jamy brzusznej jest badaniem obrazowym pierwszego wyboru w przypadku pacjentów diagnozowanych w kierunku chorób trzustki. Potocznie określone jako USG trzustki pozwala na ocenę tego narządu pod kątem zmian anatomicznych. Należy jednak pamiętać, że ze względu na zaotrzewnowe położenie trzustki często nie udaje się jej uwidocznić (przeszkadzają w tym na przykład nadmiar tkanki tłuszczowej czy gazy jelitowe).
USG pozwala również na uwidocznienie pęcherzyka żółciowego. W przypadku zaobserwowania kamieni w jego obrębie lub w świetle dróg żółciowych, lekarz jest w stanie postawić rozpoznanie kamicy pęcherzyka żółciowego (lub kamicy dróg żółciowych). Często USG okazuje się być jedynym badaniem, które nawet przed wynikiem badań laboratoryjnych (OB, CRP) pozwala podjąć decyzję o wdrożeniu leczenia operacyjnego ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego. [3][4]
Inne badania obrazowe
W przypadku, gdy USG trzustki nie jest w stanie zobrazować dokładnie tego narządu, lekarz może podjąć decyzję o konieczności wykonania tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego jamy brzusznej. Ze względu na znacznie większą czułość oraz wykonywanie obrazów przekrojów całego ciała z równą dokładnością (w tym przestrzeni zaotrzewnowej), badania te pozwalają na ocenę zakresu zmian w jamie brzusznej oraz rozległości martwicy trzustki. Szczególne znaczenie w diagnozowaniu ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki ma tomografia komputerowa wykonywana z podaniem środka cieniującego. Pozwala ona bowiem uwidocznić również martwicę okołotrzustkowej tkanki tłuszczowej, co pomaga podjąć decyzję o wyborze rodzaju leczenia. [3][4]
[1] Dąbrowski A. Ostre zapalenie trzustki https://gastrologia.mp.pl/choroby/trzustka/51047,ostre-zapalenie-trzustki data dostępu: 19.07.2017
[2] http://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.6.2 data dostępu: 19.07.2017
[3] Pod red. Gajewski P., Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2012, s: 976-978
[4] Olakowski M. Chirurgia trzustki – postępy 2006. http://www.mp.pl/artykuly/32693,chirurgia-trzustki-postepy-2006 -data dostępu: 07.07.2017
