Ostre zapalenie trzustki – jak leczyć i zapobiegać?

Ostre zapalenie trzustki (OTZ) jest stanem zapalnym tego organu, związanym z aktywnością enzymów trawiennych, które wydziela. Choroba pojawia się nagle, a jej przebieg jest gwałtowny. Zapalenie zwykle dotyczy tylko trzustki, ale zdarza się, że obejmuje narządy sąsiadujące. Może przybrać postać łagodną lub ciężką, doprowadzającą do zmian martwiczych, a nawet niewydolności narządowej. W 80% przypadków powodem zachorowania jest kamica żółciowa i spożycie alkoholu.[1, 2].

Leczenie OTZ

U około 60-70% chorych występuje łagodna postać ostrego zapalenia trzustki, która nie powoduje powikłań. Zwykle poddaje się wyleczeniu w ciągu kilkunastu dni. Przebieg ciężki występuje u 30-40% chorych, powoduje zmiany martwicze i wykazuje się wyższą śmiertelnością, niż u chorych o przebiegu łagodnym. [1,2]

Leczenie ostrego zapalenia trzustki wymaga hospitalizacji. Na początek uzupełnia się niedobory płynów, elektrolitów i podaje leki przeciwbólowe. W ciężkim przebiegu konieczne jest włączenie żywienia dojelitowego, antybiotykoterapii lub zastosowanie leczenia operacyjnego. Po ustąpieniu choroby należy usunąć czynnik, który mógł powodować ostre zapalenie – unikanie spożycia alkoholu lub usunięcie pęcherzyka żółciowego, jeśli zdiagnozowano kamicę żółciową. Zabiegu dokonuje się zwykle w trakcie pobytu w szpitalu, po stwierdzeniu ostrego zapalenia trzustki. [1]

Najczęstsza przyczyna ostrego zapalenia trzustki

Jedną z częstszych przyczyn wystąpienia choroby jest kamica żółciowa, dlatego nieleczenie tego schorzenia może mieć poważne konsekwencje. Najczęściej powstającymi są kamienie cholesterolowe, w efekcie zaburzenia wydzielania kwasów żółciowych i krystalizacji cholesterolu. [1] W żółci przesyconej cholesterolem, który nie jest już w stanie się rozpuścić, powstają złogi. Jednym z powodów może być zaburzone opróżniania pęcherzyka żółciowego, różnorodne reakcje biochemiczne i inne mechanizmy. [3]

Jak dieta wpływa na powstawanie kamicy?

Jednym z wielu czynników, które wpływają na powstawanie kamicy żółciowej jest nieodpowiedni sposób odżywiania się. Posiłki bardzo obfite i kaloryczne zwiększają prawdopodobieństwo wytworzenia kamieni. Podobnie będzie, jeśli dieta bogata jest w cukier, miód, dżem, słodycze. Żywienie się produktami mało zasobnymi w nienasycone kwasy tłuszczowe np. z oliwa z oliwek, powoduje obniżanie zawartości lecytyny w żółci, a to z kolei doprowadza do powstawania kamieni. Produkty ubogie w błonnik, czyli białe pieczywo, makaron, kluski, biały ryż, mała ilość warzyw i owoców spowalniają ruchy perystaltyczne jelit, co sprzyja rozwojowi patogennych bakterii oraz zaburza kurczliwość i opróżnianie pęcherzyka żółciowego. Niewskazane jest gwałtowne odchudzanie się, ponieważ upośledza to wydzielanie żółci z pęcherzyka. [3]

Choroby zwiększające ryzyko wystąpienia kamicy

Bardziej narażone na powstawanie kamicy żółciowej są osoby z cukrzycą typu 2, szczególnie wtedy, gdy występuje u nich hiperglikemia (wysoki poziom glukozy). Zmniejsza ona siłę skurczu pęcherzyka i utrudnia jego sprawne opróżnianie. Należy dbać o prawidłową masę ciała, ponieważ osoby otyłe częściej chorują na kamicę żółciową. Osoby, które cierpią na otyłość brzuszną, która rozpoczęła się w młodości, szczególnie przed 25 rokiem życia, mają większą szansę na wystąpienie choroby. Ryzyko wzrasta również u osób, które mają hipertriglicerydemię. [3]

Alkohol, a OZT

Kolejnym istotnym czynnikiem, który wyzwala OZT jest spożywanie alkoholu. W celu zapobiegania ostremu zapaleniu trzustki należałoby zaprzestać stosowania tego typu używek. Powoduje on utrudnienia w odpływie soku trzustkowego, co prowadzi do uszkodzeń komórek trzustki i całego narządu. Zależnie od tego, czy alkohol jest spożywany systematycznie, czy też jednorazowo, będzie inaczej wpływał na funkcjonowanie trzustki. U osób, które nie spożywały wcześniej alkoholu, spowoduje on zatrzymanie wydzielania trzustki na około 120 minut. U osób, które spożywają go systematycznie kolejne porcje alkoholu nie hamują wydzielania trzustkowego, ale powoduje zatykanie drobnych przewodów trzustkowych, co doprowadza do upośledzenia odpływu soku trzustkowego. [4]

1. Szczeklik A. Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, 2005, t:1, s: 857-866

2. Rupniewska-Ładyko A., Zielińska-Borkowska U. Leczenie ciężkiej postaci ostrego zapalenia trzustki. Post Nauk Med, 2014; 8, s: 592-596

3. Godziemba-Maliszewska E. Znaczenie żywienia w etiopatogenezie i leczeniu kamicy żółciowej. Nowa Med, 1999; 10

4. Dzieniszewski J. Jarosz M. Rola żywienia w etiopatogenezie i leczeniu chorób trzustki. Nowa Med, 1999: 10