Jak ograniczyć ryzyko tworzenia się kamieni żółciowych?

Kamica żółciowa dotyczy aż 20% populacji Europy Zachodniej, a wśród seniorów – cierpi na nią aż do druga osoba. Choroba ta polega na tworzeniu się kamieni w pęcherzyku i w drogach żółciowych, może rozwijać się bezobjawowo nawet przez wiele lat, by zaatakować ostrym i bardzo silnym bólem zwanym kolką żółciową (1). Jednak tworzeniu się kamieni żółciowych można zapobiec. Co wpływa na pojawienie się złogów w pęcherzyku żółciowym i jak się przed tym ustrzec?

Kamica pęcherzyka żółciowego i kamica przewodowa – co znaczą te pojęcia?

Drogi żółciowe to zbiorcze określenie wszystkich struktur, którymi produkowana w wątrobie żółć jest doprowadzana do światła jelita cienkiego, gdzie bierze udział w trawieniu tłuszczów zawartych w pożywieniu. Żółć wypływająca z wątroby przewodami żółciowymi trafia do pęcherzyka żółciowego. Jest on tymczasowym zbiornikiem do jej gromadzenia i zagęszczania w czasie między posiłkami. Następnie w odpowiedzi na pożywienie pojawiające się w przewodzie pokarmowym żółć jest wydzielana do jelita (2).

W prawidłowym fizjologicznym stanie substancje wchodzące w skład żółci są w niej rozpuszczone. W płynnej postaci są uwalniane do światła przewodu pokarmowego. Przy zbyt wysokim zagęszczeniu żółci lub przy jej nieprawidłowym składzie dochodzi do ich wytrącania się i powstawania złogów, które mogą gromadzić się w pęcherzyku lub w drogach wyprowadzających żółć (3). Kamienie blokujące wypływ żółci skutkują pojawieniem się nagłego, ostrego, bardzo silnego bólu w prawym nadbrzuszu, określanego jako kolka żółciowa. W większości przypadków złogi powstają w pęcherzyku żółciowym – wówczas mówimy o kamicy pęcherzyka żółciowego. Rzadziej złogi tworzą się w przewodach wyprowadzających żółć do dwunastnicy – takie przypadki określa się jako kamicę przewodową. Warto zaznaczyć jednak, że kamienie w drogach żółciowych najczęściej są pochodzenia pęcherzykowatego, co znaczy, że nie powstają w przewodach żółciowych, ale dostają się tam z pęcherzyka (1).

Co wpływa na pojawienie się kamieni żółciowych?

Mając świadomość, jakie są czynniki ryzyka rozwoju kamicy żółciowej, warto je ograniczyć i już zawczasu próbować zmniejszyć prawdopodobieństwo tworzenia się kamieni żółciowych. Najpopularniejsze, a zarazem te, na które mamy największy wpływ, są czynniki mające związek z prawidłowym odżywianiem. Kamica żółciowa częściej rozwija się u osób otyłych, chorujących na cukrzycę i ze stwierdzoną hipertriglicerydemią (czyli ze zwiększonym stężeniem triglicerydów we krwi). Na tworzenie się kamieni żółciowych mają także wpływ nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Wśród najczęstszych błędów wymienia się: nadmierną ilość spożywanych cukrów (w postaci: słodyczy, miodu czy dżemów wysoko słodzonych), zbyt dużą ilość tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu w pokarmach, zbyt małą ilość w codziennej diecie nienasyconych kwasów tłuszczowych i błonnika pokarmowego, a także nieregularne posiłki (3).

Wśród czynników ryzyka, na które nie mamy wpływu, wymienia się: starszy wiek (aż co druga osoba po 60. roku cierpi na kamicę żółciową), płeć żeńska (kobiety chorują aż 4-5-krotnie częściej niż mężczyźni), predyspozycje genetyczne, mukowiscydoza, wahania hormonalne czy przewlekłe infekcje dróg żółciowych (1).

Jak powstają kamienie w woreczku żółciowym?

W składzie żółci występują trzy podstawowe składniki: cholesterol, kwasy żółciowe i lecytyna. Kamienie żółciowe powstają wskutek zbytniego zagęszczenia substancji chemicznych w niej zawartych lub z jej nieprawidłowego składu (3).

Złogi w woreczku żółciowym najczęściej zbudowane są z cholesterolu, barwników żółciowych, białek i jonów nieorganicznych (np. wapnia). Kamienie żółciowe zbudowane wyłącznie z cholesterolu stwierdza się u osób z populacji krajów rozwiniętych (Europa Zachodnia, Stany Zjednoczone), z kolei złogi barwnikowe (czarne i brązowe) – częściej w krajach rozwijających się (np. Afryka). Kamienie mogą także być zbudowane z kilku składników występujących w różnych proporcjach, np. mieszane złogi cholesterolowo-barwnikowe (1).

Jak zapobiegać tworzeniu się kamieni żółciowych?

Przede wszystko warto zdawać sobie sprawę z czynników ryzyka, które predysponują do tworzenia się kamieni żółciowych. Mając świadomość częstości występowania tej choroby warto zawczasu wprowadzić do codziennego życia działania profilaktyczne, które mogą uchronić nas przed pojawieniem się schorzenia, jakim jest kamica żółciowa. Dieta oraz prawidłowe nawyki żywieniowe są kluczem do zapobiegania rozwojowi tej choroby. Także u osób, u których zdiagnozowano bezobjawową kamicę, zróżnicowana i odpowiednio zbilansowana dieta jest sposobem za zahamowanie rozwoju choroby (3, 4). Ważne jest także unikanie nadwagi, utrzymanie stałej masy ciała oraz regularna aktywność fizyczna.